Terapia ekspozycji i powstrzymania reakcji - program dający pacjentom największe szanse na wyleczenie OCD

Joanna de Flassilier- Popławska

autor artykułu

Dodano dnia 20. Listopad, 2016

Nakładem wydawnictwa GWP ukazała się kolejna z serii książek prezentujących programy terapeutyczne poddane weryfikacji w badaniach empirycznych. Jest to pierwsze polskie wydanie programu terapii poznawczo-behawioralnej dla osób cierpiących na zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD). Program „Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. Terapia ekspozycji i powstrzymania reakcji” składa się z kompletu: Podręcznik terapeuty i Poradnik pacjenta.

Autorki programu - Edna B. Foa, Elna Yadin, Tracey K. Lichner są doświadczonymi psychologami klinicznymi i cenionymi naukowcami. W obszarze ich zainteresowań badawczych leży problematyka leczenia zaburzeń lękowych, zwłaszcza zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego i zaburzenia stresowego pourazowego. Edna B. Foa jest dobrze znana polskim klinicystom m.in. z wydanych w 2013 roku przez GWP pierwszych polskich opracowań metody przedłużonej ekspozycji w terapii zaburzenia stresowego pourazowego (Przedłużona ekspozycja w terapii PTSD. Podręcznik terapeuty i Odzyskaj życie po traumie. Poradnik pacjenta oraz analogiczny komplet Przedłużona ekspozycja terapii PTSD nastolatków).

Wydany obecnie program terapii zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego – terapia ekspozycji i powstrzymania reakcji składa się z pięciu głównych procedur: ekspozycji in vivo (w realnym życiu), ekspozycji wyobrażeniowej, powstrzymania reakcji, poznawczego omówienia ekspozycji oraz wizyt domowych.
Szczegółowy opis sesji autorki poprzedziły ogólnymi informacjami dotyczącymi OCD, kryteriów diagnostycznych, podtypów zaburzenia oraz poznawczo-behawioralnej koncepcji tego zaburzenia. Następnie przedstawiły historię rozwoju terapii ekspozycji i powstrzymania reakcji i badania nad skutecznością tej metody przeprowadzone m.in. przez jedną z nich wraz ze współpracownikami. W podręczniku terapeuty przedstawiono wyniki ostatnich badań przeprowadzonych przez E. Foa i zespół, potwierdzających zwiększenie skuteczności leczenia OCD przez połączenie farmakoterapii z terapią ekspozycji i powstrzymania reakcji.

Podręcznik terapeuty zawiera też pomocne dla klinicystów wskazówki dotyczące oceny nasilenia objawów i diagnozy różnicowej między zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym, a innymi zaburzeniami psychicznymi, których symptomy są podobne. Zwięźle omówione zostały skale i kwestionariusze, które mogą służyć terapeutom do diagnozy stanu pacjenta. W podręczniku klinicyści znajdą dokładny opis kolejnych elementów składowych terapii ekspozycji i powstrzymania reakcji. Przydatne podczas terapii będą między innymi informacje dotyczące ekspozycji wyobrażeniowej: tworzenia jej scenariusza, celów stosowania oraz sposobu prowadzenia. Autorki udzielają dodatkowych wskazówek dotyczących stosowania techniki powstrzymania reakcji, którą przedstawiają jako ważny czynnik warunkujący skuteczność programu.

Podręcznik terapeuty zawiera też informacje na temat celu wizyt domowych i reguł według których powinny przebiegać.
Zaletą programu są zawarte w nim plany kolejnych sesji uwzględniające sugerowany czas, który należy poświęcić na konkretny etap pracy, pomoce do wykorzystania podczas spotkania oraz dokładny opis poszczególnych kroków interwencji terapeutycznej wraz z przykładami.

Wszystkie potrzebne formularze czytelnik znajdzie zarówno w podręczniku terapeuty, jak i w poradniku pacjenta. Podręcznik terapeuty zawiera dodatkowo formularz „Informacje o pacjencie i zaburzeniu”, z którego klinicysta może skorzystać podczas pierwszego spotkania. Poza formularzami autorki umieściły też w aneksach ogólne informacje na temat zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego, jego przyczyn i leczenia, co jest szczególnie istotne dla osób korzystających z poradnika pacjenta. W przystępny sposób wyjaśniono w nich na czym polega ekspozycja in vivo i wyobrażeniowa, powstrzymanie reakcji i poznawcze omówienie wykonywanych ekspozycji. Materiały te można wykorzystać do psychoedukacji pacjenta na temat zaburzenia, na które cierpi oraz na temat metod leczenia. W poradniku pacjenta autorki zawarły wskazówki dotyczące samodzielnych ekspozycji oraz zadań domowych. Zawarte w aneksach formularze będą pomocne do tworzenia hierarchii ekspozycji, monitorowania objawów, przeprowadzania ekspozycji in vivo i wyobrażeniowych.

Podręcznik terapeuty i poradnik pacjenta zawierają wskazówki dotyczące ich rozmów telefonicznych między kolejnymi sesjami. Przy pomocy odpowiedniego formularza zamieszczonego w aneksie podręcznika terapeuta może opisać treść rozmowy, co pomaga w planowaniu kolejnych etapów terapii.
Prezentowany program wzbogacony jest o ciekawe opisy przypadków z praktyki klinicznej zawarte zarówno w poradniku pacjenta, jak podręczniku terapeuty. W tym ostatnim dodatkowo przedstawiono w jakiej kolejności wykonywane były ekspozycje in vivo w trakcie terapii każdego z opisanych pacjentów.

Kolejną zaletą programu jest przedstawienie najczęstszych problemów, które może napotkać praktyk prowadzący terapię ekspozycji i powstrzymania reakcji oraz w oparciu o przykłady, opis w jaki sposób można sobie z tymi trudnościami poradzić.

Wydany właśnie program terapii „Zaburzenie obsesyjno kompulsyjne. Terapia ekspozycji i powstrzymania reakcji” Podręcznik terapeuty oraz Poradnik pacjenta jest świetnym przewodnikiem zwłaszcza dla terapeutów poznawczo–behawioralnych pracujących z pacjentami cierpiącymi na zaburzenie obsesyjno–kompulsyjne. Bezsprzecznym walorem programu jest fakt, że prezentuje on dającą obecnie pacjentom największe szanse na wyleczenie metodę terapii OCD. Skuteczność terapii ekspozycji i powstrzymania reakcji została potwierdzona w licznych badaniach empirycznych. Autorki programu są autorytetami w dziedzinie pracy badawczej i klinicznej dotyczącej zaburzeń lękowych zwłaszcza zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego. Podręcznik terapeuty zawiera precyzyjne i praktyczne informacje dotyczące kolejnych etapów terapii i ewentualnych problemów, które mogą wystąpić w jej przebiegu. Poradnik pacjenta napisany przystępnym językiem będzie z pewnością dobrze służył osobom uczestniczącym w terapii.

Joanna de Flassilier- Popławska - psycholog, certyfikowany psychoterapeuta. Ukończyła podyplomowe szkolenie w terapii poznawczo – behawioralnej dzieci, młodzieży i osób dorosłych prowadzone przez Oxford Cognitive Therapy Centre i Centrum Terapii Poznawczo – Behawioralnej.

Schowek

X