Przedmowa do wydania polskiego książki Zderzenie z rzeczywistością
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne oddaje do rąk czytelników kolejną znakomitą książkę opartą na teorii i praktyce terapii akceptacji i zaangażowania (ang. acceptance and commitment therapy, ACT). Jej autor, Russ Harris, w środowisku naukowców i praktyków ACT słynie z tego, że nawet najtrudniejszą teorię czy najbardziej skomplikowany koncept potrafi przedstawić w sposób przystępny i zrozumiały dla każdego. Dla każdego, a nie tylko dla wąskiej grupy analityków zachowania, specjalistów od teorii ram relacyjnych czy terapeutów. Robi to z humorem, wykorzystując świetnie objaśniające dany temat i łatwe do zapamiętania metafory, niezależnie od tego, czy chodzi o trening ACT, podręcznik dla terapeutów, czy też poradnik, w przypadku którego jest to szczególnie istotne. Dlatego niezmiernie cieszy nas to, że na polskim rynku wydawniczym pojawia się niniejsza książka, która porusza niezwykle ważny temat radzenia sobie w obliczu najtrudniejszych sytuacji życiowych, takich jak strata, śmierć bliskiej osoby, przewlekła choroba, rozwód, wojna czy pandemia z jej wszystkimi konsekwencjami. Fakt, że czytasz te słowa, oznacza, że zapewne takie wydarzenia miały miejsce i w twoim życiu, podobnie jak nie raz były udziałem naszym czy samego autora, który przytacza w tym poradniku szereg dramatycznych okoliczności, z jakimi musiał się zmierzyć. Jesteśmy przekonani, że czytelnicy, którzy z uwagą i refleksyjnie zapoznają się z treścią niniejszej książki, nie będą zawiedzeni.
Nie bez powodu Harris określa trudne momenty i dramatyczne zdarzenia życiowe mianem zderzeń z rzeczywistością. Takie sytuacje są nieodłączną częścią życia: ludzie chorują, starzeją się, umierają, doznają różnego rodzaju strat. Jest to element naszego współdzielonego z innymi człowieczego losu, którego nie możemy zmienić. Śmiało można nazwać te przeżycia zderzeniami, albowiem bolesne ciosy od życia niejednokrotnie zwalają nas z nóg. To nie są wydarzenia, na które – mimo świadomości ich nieuchronności – możemy się przygotować. Najczęściej następują niespodziewanie, zaskakują nas w „nieodpowiednich” momentach (czy kiedykolwiek moment jest odpowiedni?), gdy nie jesteśmy na nie gotowi, i zostawiają po sobie pustkę, metaforyczne zgliszcza, roztrzaskawszy znaną nam do tej pory rzeczywistość.
Russ Harris proponuje, by w takich chwilach wykorzystać umiejętności kształtowane przez terapię akceptacji i zaangażowania, tak aby mimo dramatycznych przeżyć i towarzyszących im doznań nie zablokować się w życiu, nie stracić z oczu najważniejszych wartości i codziennie dawać tymże wartościom świadectwo swoimi działaniami.
Poradnik podzielony jest na trzy części, w których autor krok po kroku pokazuje, jak poradzić sobie po zderzeniu z rzeczywistością: jak dokonać reorganizacji, czyli uporać się z natychmiastowymi reakcjami i odzyskać równowagę, jak przeprowadzić odbudowę, czyli zrekonstruować swoje życie, i jak dokonać rewitalizacji, czyli odzyskać energię i witalność. Harris podkreśla, że jego książka poświęcona jest budzeniu się i docenianiu życia po zderzeniu z rzeczywistością.
Poszczególne umiejętności są klarownie wytłumaczone z odniesieniem do przykładów osób zmagających się z rozmaitymi zderzeniami z rzeczywistością. Kolejne rozdziały zawierają ćwiczenia z instrukcją i omówieniem trudności, jakie mogą się pojawić podczas ich wykonywania. Autor podpowiada też, jak można modyfikować ćwiczenia, aby jak najbardziej dopasować je do własnych potrzeb. Dodatkowe pomocne techniki opisuje w aneksach. Wyjaśnia różne nieporozumienia wynikające z potocznego, uproszczonego rozumienia niektórych zjawisk (dobrym przykładem jest koncepcja samowspółczucia). Na podkreślenie zasługuje język, którego używa. W książce nie znajdziemy niemal wcale specjalistycznego żargonu, ale czytelnik może być pewny, że każde z opisanych ćwiczeń i omawianych zjawisk ma solidne oparcie w badaniach naukowych.
Russ Harris wykorzystuje liczne metafory, które pomagają zrozumieć i przyswoić opisywane umiejętności. Mimo że mieszka w Australii, metafory te są niezwykle uniwersalne i polski czytelnik będzie mógł łatwo się do nich odnieść.
Książkę kończy poruszający rozdział zatytułowany Radość i smutek, w którym autor podkreśla nierozerwalny związek troski z cierpieniem psychicznym. Pisze: „To, co jest dla nas naprawdę ważne, stanowi zarazem przyczynę naszego bólu”. Cierpienie, jakiego doznajemy na skutek zderzenia z rzeczywistością, w pewnym sensie jest nieodłączną częścią naszej zdolności do kochania, troszczenia się, dbania o kogoś lub o coś – po prostu bycia człowiekiem. Niech ta dwoistość wszystkiego, co dla nas ważne, nie powstrzymuje nas od działania w zgodzie z własnymi wartościami. Umiejętności, w których opanowaniu pomaga ten poradnik, na pewno to ułatwią.
dr Joanna Dudek i prof. Paweł Ostaszewski
Uniwersytet SWPS
