Słowo wstępne i podziękowania
Przez wiele lat badałem różne aspekty psychoanalizy, próbując zrozumieć, co mnie w niej tak pociąga. W tym czasie uczyłem psychoanalizy na wydziale uniwersyteckim; pracowałem także przez dziesięć lat jako psycholog w pewnej instytucji (Tavistock Clinic) słynącej z pracy psychoanalitycznej. Jednak nie podjąłem szkolenia psychoanalitycznego, częściowo z powodów praktycznych (chciałem zachować trochę czasu, by po prostu żyć), częściowo – bez wątpienia – w efekcie nieświadomej wrogości (typowe psychoanalityczne wyjaśnienie), a częściowo z powodu dyskomfortu, jakie budziły zbyt bliskie więzi z ambiwalentnie przeżywanym obiektem. Psychoanaliza, przynajmniej we mnie, budzi irytację i złość, ale też wnosi ożywienie i wgląd – i to jednocześnie. Utrzymywanie pozycji życzliwego krytyka, stojącego z boku i przyglądającego się, który nie żyje z psychoanalizy, a jednocześnie jest na tyle zaangażowany, że to zaangażowanie stanowi część mojej zawodowej tożsamości – to jest ta dyletancka pozycja, którą wybieram.
Wydaje mi się, że przez ostatnie dwadzieścia lat ta pozycja stała się mniej niewygodna, niż była wcześniej. Psychologia akademicka znacznie poważniej traktuje teraz niektóre tematy wprowadzane przez psychoanalizę, na przykład: jak zbierać i interpretować znaczące dane, jak wykorzystywać subiektywność badacza w służbie badania i jak radzić sobie z ograniczoną zdolnością ludzi do opowiadania o sobie i swoich doświadczeniach. Z kolei psychoanaliza bardziej samokrytycznie traktuje swoje zaplecze naukowe, jej przedstawiciele są bardziej świadomi w kwestiach społecznych i kulturowych, głębiej analizują też własne procesy terapeutyczne. Obie dziedziny sprawiają wrażenie mniej obronnych i mniej dogmatycznych, choć od czasu publikacji pierwszego wydania tej książki pojawiły się sygnały świadczące o tym, że „zwrot w stronę mózgu” – tak wyraźnie obecny w kulturze europejskiej i amerykańskiej – zaowocował odwrotem od badania zagadnień subiektywności, które jawiły się jako obiecujące pomosty łączące te dwa obszary. Niemniej nadal mamy szansę, by w debacie o psychoanalizie ruszyć do przodu, zamiast stale okopywać się na przyjętych pozycjach i wysuwać stare argumenty.
