Wprowadzenie do książki
ŚWIATY ZASTĘPCZE Samotność wobec kultury
Ta książka to spotkanie…
Człowiek tworzył kulturę od zawsze, jest ona nierozerwalną częścią każdej cywilizacji. To poprzez kulturę człowiek wyraża to, co czuje, podkreśla to, co lubi, co go fascynuje, a także pokazuje, do czego dąży. To owa adaptacja obok natury organizuje życie ludzkie. O ile jednak natura jest nam nadana, jest naszą matką, o tyle kulturę tworzymy sami, kultura jest wyrazem naszej wolności. Wolność ta ciągle ewoluuje ku czemuś lub od czegoś, stając się świadectwem swoich czasów.
Każda cywilizacja za pomocą swojej kultury tworzy świat równoległy do własnego. Co znaczące, gdy nie można już dotknąć realności danej cywilizacji, możemy doświadczyć jej światów zastępczych, a także je poznać.
Archetypy i symbole stworzone przez cywilizację łacińską ulegają przekształceniu, ale dalej są obecne. Nawet gdy na co dzień nie zdajemy sobie z nich sprawy, często to one kierują naszym życiem.
Na rynku znajdziemy mnóstwo książek, w których autorzy rozważają, co dzieje się we współczesnym świecie kultury. W zależności od swoich upodobań i reprezentowanych dziedzin dokonują analizy kultury pod kątem historycznym, antropologicznym, socjologicznym czy psychologicznym.
Obecnie stajemy przed szansą – ale i zagrożeniem – jaką dają nam rzeczywistości zastępcze. Nigdy bowiem nie byliśmy narażeni na taką samotność, jednocześnie mając złudzenie, że czynnie uczestniczymy w życiu społecznym. Nigdy w historii tylu ludzi z własnej woli nie decydowało się na izolację, jednocześnie utrzymując pozory kontaktu. Jeszcze nigdy tak wielu nie uczestniczyło tak licznie w spektaklu życia zza szklanego ekranu.
Książka Pawła Wojciechowskiego oddaje spojrzenie współczesnego człowieka Zachodu na to, co dała nam kultura, czym nas nakarmiła. Przede wszystkim jednak autor stara się wskazać, jaki rachunek owa kultura może nam wystawić, jeśli całkowicie pochłonie nas tworzenie iluzji świata.
To nie jest zwykły poradnik, jakich wiele na rynku, ani jedynie analiza tego, co dzieje się wokół nas. Dzięki Światom zastępczym możemy się przyjrzeć, jak dalece to my tworzymy kulturę i pozostajemy wolni w jej kreowaniu, a w jakim stopniu to ona kreuje i zniewala nas. Książka skłania do refleksji nad sobą i własnym modus vivendi. Zawiera wiele ciekawych analiz. Przede wszystkim jednak stanowi zaproszenie do żywego Spotkania z drugim człowiekiem. Autor podjął się niełatwego zadania: nie tylko próbuje pokazać i wytłumaczyć, czym są tytułowe światy zastępcze, ale również stara się nawiązać dialog z czytelnikiem, stara się pobudzić do myślenia. Uważam, że doskonale mu się to udało. Ja w każdym razie myślałam i rozmawiałam z sobą, czytając tę książkę, non stop.
Dzięki przywołanemu obrazowi dawnych oraz współczesnych archetypów i schematów, a także dzięki przybliżeniu chociażby koncepcji Innego czy symbolu matki, możemy przyjrzeć się źródłom naszych poglądów, mechanizmów obronnych i lęków. Odpowiadając sobie na nie zawsze łatwe pytania autora, niczym na kozetce u psychoterapeuty, uświadamiamy sobie nieświadome postawy społeczne i własne. Podsumowanie i pytania zamieszczone na końcu każdego rozdziału mogą nam pomóc wyrwać się z obojętności, zbliżyć się do ludzi i do siebie. Dzięki nim teoria, przy odrobinie zaangażowania ze strony odbiorcy, może zostać wprowadzona w życie.
Czy jesteśmy gotowi zaryzykować bycie tu i teraz? Czy jesteśmy gotowi żyć w realnym świecie kosztem naszego niebycia w obrazie przyszłej cywilizacji?
Ta książka to spotkanie, a tylko autentyczne Spotkanie z drugim człowiekiem chroni nas przed samotnością, wewnętrzną pustką, wypaleniem. Tylko bliskie spotkanie chroni nas przed śmiercią cywilizacji i daje szansę na międzyludzką miłość.
Agnieszka Rynowiecka
socjolog, psycholog, psychoterapeuta